Een stem van hoop
Fidèle (18) uit Benin
Hoe vind je de weg in het donker, als je niemand kunt vragen je de weg te wijzen en kruipend door het leven moet? Het klinkt als een boze droom maar was realiteit voor Fidèle uit Benin.
Toch vond ze haar stem en een weg uit het duister. Met wat steun en een grote dosis eigen kracht. Fidèle leeft in de kuststad Ouidah, in de oude buurt Zomaï, wat betekent: ‘waar het licht niet binnendringt’. Dit is dan ook de plek waar in een stikdonker verleden talloze mannen, vrouwen en kinderen hun laatste dagen in Afrika doorbrachten, opgesloten in totale duisternis. De laatste halte voordat ze op een schip gedreven werden richting de ondergaande zon.
Fidèle was amper 1.500 gram toen ze tweeënhalve maand te vroeg het levenslicht zag. Een klein wonder, zoals elke pasgeborene. En een wonder boven wonder doordat ze de premature geboorte overleefde. Een mirakel met een hoge prijs: blijvende neurologische schade. Simpeler gezegd; Fidèles benen zijn verlamd en haar ontwikkeling blijft ver achter.
Tot haar zevende kon Fidèle niet praten, hoewel ze genoeg zou hebben om over te vertellen. Zoals over overleven in armoede op handen en voeten, over papa die dood ging, over mama die niet meer voor haar kon zorgen, over oma die haar noodgedwongen ook weer uit handen moest geven aan de tweede vrouw van opa.
En over de vruchteloze pogingen tot genezing. Niemand die haar handicaps weg kon nemen. Niet de artsen tijdens de vijf maanden lange ziekenhuisopname. En later de traditionele genezer evenmin, met zijn bezweringen.
Geesten
De geest van het verleden hangt aan Ouidah en is tastbaar in namen van buurten en straten, in koloniale gebouwen en in monumenten zoals de ‘porte de non retour’ op het strand waar ooit slavenschepen voor anker lagen. Het verleden is ook ongrijpbaar aanwezig via ‘vodun’, bij ons bekend als voodoo, de religie waarin het contact met de geesten van voorouders centraal staat.
De meeste inwoners van dit deel van Benin hangen het traditionele geloof aan in geesten, bezweringen en ongrijpbare krachten. Zeker in Fidèles buurt, Zomaï, is voodoo diep geworteld. Iemand kan hier in naam een christen of moslim zijn en tegelijk in de dagelijkse praktijk vasthouden aan voodoo. ‘Fiftyfifty’ noemen de inwoners van Ouidah hun geloofsvorm.
Hier beheerst de traditie het wereldbeeld van veel bewoners. Een wereldbeeld waarin geen plek is voor het begrip ‘neurologische aandoening’, maar waarin een handicap wordt uitgelegd als een betovering uit het rijk van de geesten. Wie te veel afwijkt van de norm, zoals Fidèle, moet wel gebukt gaan onder een vloek. Eentje waartegen geen kruid van een traditionele genezer gewassen is. Dan rest alleen hopen op een wonder.
Stem
Een wonder; dat is precies hoe mensen uit haar omgeving het moment omschrijven waarop Fidèle, zeven jaar oud, plots begon te praten. Een tweede wonder, nadat ze haar geboorte overleefde. Kort daarna kwam Fidèle in beeld bij een organisatie die kinderen steunt die vanwege hun handicap niet naar school kunnen of mogen. Waar niemand ooit in had geloofd, gebeurde nu toch: Fidèle kwam uit de schaduw.
Haar wereld opende zich steeds verder. Want met steun van het Liliane Fonds en de lokale partnerorganisatie, Le Laurier, kon Fidèle naar school en leerde ze lezen, schrijven en rekenen. Ze leert manden weven, zodat ze een eigen inkomen kan gaan verdienen. Ze kruipt niet meer door het stof naar school dankzij een handfiets. Haar lichamelijke ontwikkeling krijgt eindelijk serieuze aandacht van een fysiotherapeut. Stukje bij beetje bouwt Fidèle aan haar toekomst. Of ze ooit op eigen benen zal staan? Fidèle zelf zet hoog in. Ze wil leren lopen. En advocaat worden.
Wat de toekomst ook brengt, nu Fidèle haar stem gevonden heeft, is ze vastbesloten zich te laten horen. Dus toen Le Laurier een belangengroep oprichtte voor en door jongeren met een handicap, sloot Fidèle zich als een van de eersten aan. Een naam heeft de groep nog niet, duidelijke doelen wel: opkomen voor kinderen met een handicap, aandacht genereren voor hun rechten en positie in de samenleving. En vooral om de traditionele opvattingen en beeldvorming rondom handicaps te verwijzen naar waar ze thuishoren: het verleden. Als een advocaat geeft Fidèle nu een stem aan anderen en komt ze op voor kinderen met een handicap in Benin.
Aandacht
Fidèle en haar groep trekken de aandacht en al snel benadert een lokale radiozender ze voor een interview. Het eerste succes in de missie om een stem te zijn voor kinderen met een handicap, een groep die zelden wordt gehoord. Zelfverzekerd zit Fidèle tegenover de interviewer. ’Elke dag droom ik ervan mijn leven zelf in te kunnen richten, net als ieder ander’, zegt ze. ’Het doet me verdriet dat er nog mensen zijn die geloven dat mijn handicap komt door een of andere zonde van mij of mijn ouders. En dat ik daarom geen hulp verdien.’
Na een valse start in het leven kijkt Fidèle naar de toekomst. ’Ik word blij als ik denk aan de steun en liefde die ik heb gekregen. Dat geeft moed. Daardoor kan ik nu kinderen helpen die in dezelfde situatie zitten. Ik droom van een wereld waarin iedereen geaccepteerd wordt zoals hij of zij is. Ooit komt die dag.’
Wat ook moed geeft, is de wetenschap dat kinderen met een handicap in Benin er niet alleen voor staan. Het gemeentebestuur beloofde Le Laurier bouwgrond voor een nieuw, ruimer dagverblijf. Zodat voor meer kinderen met een handicap de wereld opengaat.
Dat is ook precies het doel van de steun die het Liliane Fonds biedt. Verhalen zoals dat van Fidèle vertellen waarom. Als kind sleet ze haar dagen in het donker en in stilte, nu laat ze haar stem horen. Luid, duidelijk en in het volle licht. Fidèle maakt het verschil.